قلعه بیرجند
قلعه بیرجند نام‌های دیگری نیز دارد که می‌توان به «قلعه ته ده»، «قلعه پایین شهر» و همچنین «دژ بیرجند» اشاره کرد. این قلعه در درون شهر بیرجند و بر فراز یک تپه در شمال غرب شهر ساخته شده است. از بالای برج‌های این قلعه می‌توانید بافت قدیم و جدید شهر بیرجند را مشاهده کنید.
این قلعه بزرگ در دوران صفویه در بیرجند احداث شده است. در بعضی از منابع در مورد این قلعه این‌گونه نوشته شده است که این قلعه هسته اولیه شهر بیرجند محسوب می‌شود.
در زمان‌های قدیم در بیرجند تعدادی قلعه، ارگ و بناهای بزرگ وجود داشته که در سده چهاردهم خورشیدی آثاری از آن‌ها باقی مانده است. هدف از ساخت این قلعه دفاعی و نظامی بوده است، به طوری که از دوره صفویه تا قاجاریه مردم بیرجند را از تهاجم دشمنان خارجی به ویژه ترکمن‌ها و ازبک‌ها محافظت کند. ساکنین این قلعه در گذشته نگهبانانی بودند که وظایفی همچون تامین امنیت و رساندن اخبار را بر عهده داشتند. با توجه به این که این قلعه در بافت قدیمی شهر ساخته شده است، از بلندای این قلعه می‌توانید گوشه‌هایی از بافت قدیمی شهر بیرجند را نیز در اطراف قلعه تماشا کنید.
قلعه تاریخی بیرجند در دوره قاجاریه، به طور کامل مورد بازسازی قرار گرفته است. همچنین در سال ۱۳۷۸ نیز یک بار شهرداری بیرجند تصمیم گرفت این بنای ارزشمند را مورد بازسازی و مرمت قرار دهد. در حال حاضر نیز این قلعه، خوشبختانه به نسبت خیلی از آثار تاریخی موجود در کشورمان سرحال به نظر می‌رسد و وقتی که وارد آن شوید، از شکوه و عظمت آن لذت خواهید برد.
وسعت قلعه بیرجند در حدود ۳۰۰۰ متر مربع است. در ساخت این قلعه از مصالحی همچون خشت، گل و چینه استفاده شده است. این قلعه دارای دو در ورودی است که یکی از آن‌ها در ضلع شمالی و در دیگر در ضلع غربی واقع شده است.در چهار طرف قلعه برج‌هایی را می‌بینید که به شکل استوانه‌ای ساخته شده‌اند. همگی این برج‌ها دو طبقه هستند. البته لازم است بدانید که در ابتدا تعداد کل برج‌های قلعه ۷ عدد بوده که یکی از آن‌ها در گذر زمان از بین رفته است و در حال حاضر ۶ برج باقی مانده را می‌توانید تماشا کنید. در داخل هر کدام از این برج‌ها نیز روزنه‌هایی به چشم می‌خورند که به منظور دیدبانی و تیراندازی در مواقع نیاز تعبیه شده بودند.
قلعه تاریخی بیرجند همیشه در طول سالیان اخیر، یکی از اصلی‌ترین اماکن گردشگری شهر بیرجند بوده و به همین دلیل در ایام رونق گردشگری در کشور مثل عید نوروز یا حتی تابستان از طرف مسئولین گردشگری شهر بسیار مورد توجه است.
