قره کلیسا
قره کلیسا یا کلیسای تادئوس مقدس یا کلیسای طاطائوس – طاطاووس، نام کلیسایی تاریخی در استان آذربایجان غربی ایران است. این کلیسا در جنوب ماکو و ۲۰ کیلومتری شمال شرقی چالدران در کنار روستایی به همین نام واقع شدهاست.
در تاریخ ۱۷ تیرماه ۱۳۸۷ خورشیدی برابر با ۷ ژوئیه سال ۲۰۰۸، مجموعه قره کلیسا، شامل ۳ کلیسای اصلی با نامهای قره کلیسا یا سنت تادئوس، سنت استپانوس و دزور دزور بهعنوان نهمین اثر تاریخی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
روستای قره کلیسا از توابع بخش مرکزی شهرستان چالدران است. اقتصاد روستای قره کلیسا بر پـایه فعالیتهای زراعی، دامپروری، باغداری و صنایع دستی استوار است. محصولات زراعی روستا را انواع غلات، میوه، فرآوردههای دامی و صنایع دستی تشکیل میدهد.این روستا در یک ناحیه کوهستانی واقع شده است.خانههای روستاییان معمولاً یک طبقه با سقفی مسطح و دیوارهای ضخیم (ضد سرما) هستند. بیشتر پنجرههای این خانهها چوبی است. جهت خانههای روستا، به جنوب متمایل است تا از گرمای بیشتر خورشید بهرهگیری شود.
قره کلیسا یا کلیسای طاطاووس از اماکن مذهبی ارامنه ایران است که چندین بار در ادوار مختلف تخریب و مجدداً بازسازی شده است. نخستین بار هنگام حمله چنگیزمغول بخش وسیعی از قرهکلیسا تخریب شد، اما در زمان حکومت هلاکوخان، این کلیسا به همت ”خواجه نصیرالدین طوسی“ مرمت گردید.
در سال ۱۳۱۹ میلادی نیز پس از وقوع زلزلهای سنگین، دوباره ویران گردید که به روایت سندی از ”آندرانیک هویان“، ده سال بعد (۱۳۲۹ میلادی) به توسط زکریای قدیس تعمیر و بازسازی گردید. همچنین در سال ۱۶۹۱ میلادی با سنگهای سیاه، در سال ۱۸۱۰ میلادی از سوی ”سیمون بزنونی“ اسـقف مـاکو بـا سنگهای سفید و در زمان حکومت قاجاریه از سوی”عباس میرزا“ ولیعهد تعمیر و تزیین گردید. قره کلیسا ویژگیهای منحصر به فردی دارد. تکنیک و حجمپردازی در بنای قره کلیسا در نوبه خود، از کم نظیرترین پرداختهای هنرهای تجسمی است.