روستای هزاوه
روستای تاریخی هزاوه که یکی از مناطق دیدنی استان مرکزی به شمار می رود، در فاصله ۲۵ کیلومتری شمال غربی شهر اراک قرار دارد و در دوران حکومت مغول اشن نامیده می شده است. میرزا تقی خان امیر نظام معروف به امیرکبیر در سال ۱۳۲۰ هجری قمری در این روستای تاریخی به دنیا آمده است. این روستا همچنین زادگاه دیگر نامداران تاریخ ایران نیز می باشد و به همین سبب نام روستای هزاوه به عنوان زادگاه مردان تاریخ ایران ثبت شده است. قدمت روستای تاریخی هزاوه با توجه به سفال هاى پیدا شده بر اساس مطالعات باستان شناسى بر روى تپه تاریخى هزش قرن پنجم هجرى را نشان می دهد.
روستای هزاوه داراى بافت پیچیده اى است که از خانه هاى سنگى، گلى به صورت پلکانى، بر دامنه شیب کوه ها قرار گرفته است. این خانه ها اکثرا از گل، سنگ و چوب ساخته شده و داراى سقف هاى مسطح هستند. خانه هاى روستای هزاوه اکثرا بر روى صخره و کوه ساخته شده اند.
روستاى هزاوه در بیشتر ایام سال معتدل و نستبا سرد می‌باشد. براى مقابله با این مساله بیشتر ساختمان ها را رو به جنوب ساخته تا حداکثر استفاده از خورشید برده شود. دیوار خانه ها اکثرا ضخیم و از جنس خشت، چینه و گل است و همچنین ایجاد اتاق کرسى از ویژگی هاى معمارى این روستا می باشد. معماری ساخت روستا تحت تأثیر عوامل جغرافیایی، وجود آب در مناطق محله در چهار قسمت عمده متمرکز شده اند. نام محله ها به ترتیب ده به سمت بالا عبارت‌اند از: کوه بر، میان ده، محله پایین، محله چاله، سرآسیاب ها، تره زار و ده بالا.
روستاى هزاوه با داشتن تاریخ پربار یکى از زیباترین روستاهاى استان مرکزى محسوب شده و داراى زیرساخت هاى مناسب گردشگرى بوده و شرایط لازم را براى تبدیل شدن به دهکده توریستى تاریخى دارا می باشد.
مقبره شاهزاده احمد بر روى بلندترین قسمت روستای هزاوه واقع در محله بالا یکی آثار با ارزش هزاوه می باشد، بنیان این مقبره به دوره ایلخانان می رسد. از دیگر آثار روستای هزاوه می توان به مسجد شبستان دار، درخت سرو کهنسال، حمام قدیمی روستای هزاوه و آستان سلطان سید احمد هزاوه اشاره کرد.
