قلعه خورموج دشتی
دشتی یکی از شهرستان های استان بوشهر و شهر خورموج مرکز آن است. این شهر در میانه استان بوشهر قرار دارد و از مراکز کشاورزی و زراعی استان به شمار می رود به طوری که در آن محصولات متنوعی مثل هندوانه، طالبی، خربزه، گوجه فرنگی، کنجد، خرما، کدو، سیر، پیاز و … به عمل می آید. یکی از مهمترین جاذبه های این شهر، قلعه خورموج است که قدمت آن به دوره قاجار برمی گردد.
شهرستان دشتی در جنوب ایران جاذبه ای دیدنی را در خود جای داده است: قلعه خورموج که روایتگر داستان های جذاب سال ها قبل است. اگر از بازدید از جاذبه های تاریخی لذت می برید دیدن معماری این قلعه را به شما پیشنهاد می کنیم، قلعه ای که با اینکه امروز فقط برجی از آن به جای مانده اما تماشای آن شما را با ترکیبی از سبک معماری دوران گذشته آشنا می کند. قلعه خورموج در گذشته پهناور و وسیع بود اما گذر سال ها قسمت های زیادی از آن نابود کرده و امروز فقط یکی از برج های زیبای آن را به جای گذشته است.
در سال های گذشته قلعه خورموج دشتی از چهار برج، چهار حصار، عمارت مرکزی، اندرونی، قراول خانه و اصطبل تشکیل شده بود و بخشی از آن به نام قلعه محمدخان دشتی و بخشی دیگر به نام قلعه جمال خان مشهور بود. این برج که در لیست آثار ملی ایران قرار دارد سه طبقه و یک زیرزمین دارد.
بگذارید توصیف این برج زیبا تاریخی را از زیرزمین شروع کنیم؛ سقف زیر زمین گنبدی است و تقارن زیبایی دارد؛ در طبقه اول سقف تقریبا مثل زیرزمین است اما نقش های زیبایی بر روی آن حک شده است. برای ساخت این قلعه از ترکیبی از سبک های مختلف معماری استفاده شده؛ درسته که کلیت بنا به سبک قلعه سازی دوره ساسانی است اما برای ساخت شاه نشین ها و گوشواره ها از سبک سلجوقی استفاده شده است. برای همین هم هست که با دیدن قلعه احساس می کنید با بنایی چند صدساله طرف هستید اما در واقع از عمر بنا فقط حدود ۱۵۰ سال می گذرد.
ساخت قلعه خورموج به حدود ۱۵۰ سال قبل برمی گردد؛ در آن زمان حاکم دشتی، شخصی به اسم محمدخان دشتی، باعث و بانی ساخت قلعه شد، قلعه ای به مساحت ۱۲۰ در ۱۱۰ متر که ۴ برج گلی، و دیوارها و باروهایی به بلندای ۱۰ تا ۱۲ متر داشت. در ساخت این قلعه از سبک قلعه سازی دوره ساسانی الهام گرفته شده و برای تزئین دیوارها و اتاق های آن از طاق‌نما و گچ بری استفاده شده که بر جذابیت آن افزوده است. در هنگام ساخت قلعه از معمارانی شیرازی و اصفهانی دعوت شد تا به اینجا بیایند و بخش هایی مثل قراول خانه و مهمانخانه ای به سبک معماری ایتالیایی و صفوی را در داخل قلعه بسازند.
برای ورود و خروج به داخل قلعه دو درب نصب شد؛ دربی بزرگ از جنس چوب درختان جنگلی در ابعاد ۴ در ۵ متر که محل عبور و مرور ماشین و سواران بود و دربی دیگر در ابعاد ۵٫۳ و ۵٫۱ که به چیله معروف بود و پیاده ها از آن استفاده می کردند. از کنار این در چشمه ای روان عبور می کرد و محمد خان در چند قدمی آن حمامی به سبک قاجار ساخته بود. قلعه خورموج به مدت ۲۰ سال محل زندگی محمد خان بوده و پس از آن جمال خان دشتی در بخش جنوب غرب آن قلعه ای جذاب و گچی احداث کرد. قلعه نمونه ای باشکوه از بناهای دوره قاجار است و در آن تزئینات منحصربفرد و جذابی به کار رفته است اما با این حال در طول مدت عمر نه چندان طولانی اش بارها تاخت و تازهای زیادی را تحمل کرده است به طوری که امروز فقط بک برج از آن باقی مانده است.
قلعه خورموج دشتی در زمان پهلوی مدتی اشغال و قسمت مهم آن نابود شد به طوری که از آن همه شکوه و عظمت چیزی به جز برج جمال خان بر جای نماند. سال ها قبل برای ساخت ساختمان شهرداری بسیاری از بخش های این اثر تاریخی نابود شد اما خوشبختانه امروز تنها برج به جای مانده هم می تواند تداعی گر شکوه و معماری قلعه تاریخی باشد. این قلعه در زمان های دور، مرتفع ترین بنای شهر بود به طوری که از هر کجای شهر دیده می شد اما امروز در میان سازه های شهر پنهان شده و خطرات زیادی آن را نشانه گرفته است.
یکی از جذاب ترین مقاصد گردشگری استان بوشهر، سواحل ماسه ای است، سواحلی که مخصوصا در روزهای تعطیل مملوء از گردشگرانی می شوند که برای تفریح و استراحت خود را به کناره های آب رسانده اند. بوشهر را نمی توان بدون سواحل و نخلستان های سرسبز آن تصور کرد، نخلستان هایی که تا چشمتان به آن ها می افتد بودن در جنوب ایران را به خوبی احساس می کنید. تصویر ذهنی بیشتر ما از جنوب همین سواحل و نخلستان های تماشایی ست پس امکان ندارد این نخلستان ها و کانال های پرآب آن ها را ببینید و برای مدتی توقف در کنار آن ها وسوسه نشوید. بعد از اینکه نخلستان ها را دیدید برای درک بهتر جنوب ایران به سمت بافت قدیمی بروید، بافتی با سبک معماری منحصربفرد که مطمئنا تماشای آن ها شیرین و دوست داشتنی ست.
