بازار قیصریه
بازار قیصریه یکی از معروفترین بازارهای تاریخی ایران است که به بازار شاهى نیز شهرت دارد، این بازار از سردر قیصریه شروع و به بازار چیتسازها و از آنجا به بـازار دارالشفا منتهى میشود. بازار قیصریه یکی از مراکز مشهور صنایع دستی است. این بازار از بزرگترین و مجللترین مرکز خرید و فروش در دوران صفویه بوده است. به طور کلی بازار سرپوشیده اصفهان چند کیلومتر طول دارد که هر بخش آن کالای ویژهای تولید و فروخته میشود. بازار بزرگ اصفهان که بازار قیصریه بخشی از آن است، دربهای ورودی مختلفی داشت.
بازار قیصریه در دوره صفویه مرکز فروش پارچه و فرشهای گرانبها بوده و شرکتهای تجاری خارجی نیز در آن حجرههایی داشتهاند. این بازار قسمت اصفهان جدید دوره صفویه را به شهر سلجوقی میدان کهنه آن روزگار (میدان قیام فعلی) متصل میکرد. در این بازار دکانهایی وجود دارد که از ۴۰۰ سال قبل تا امروز به عرضه تنها یک نوع کالا مبادرت کردهاند. امتداد بازار بزرگ اصفهان به مسجد جامع و سپس به بازار عریان منتهی میشود.
سر در بازار قیصریه که در شمال میدان امام واقع است، در فاصله سالهای ۱۰۱۱ تا ۱۰۲۹ هجری قمری احداث شده و یکی از نفیسترین نقاشیهای مربوط به دوران صفویه را نشان میدهد. سردر بازار قیصریه، در مقابل مسجد جامع عباسی در شمال میدان نقش جهان ، سردرى قوسی شکل با کاشیکارى مجلل و باشکوه و نقاشیهای رنگ باخته صفوی هویدا است که ورودی بازار قیصریه محسوب مـیشود. سـردر بازار قیصریه ورودی باشکوه و اصیل میدان نقش جهان است که بهترین دید و منظره را به این میدان داده است که در زمان صفویان میدان کهنه شهر را پس از گذر از بازار به میدان جدید شهر اتصال میداده است.
یکی از جهانگردانی که در مورد سردر قیصریه سخن گفته است پیترو دلاوالــه ایتالیایی اسـت. وی این ســردر را چنین توصیف کرده: طرف بازار چشمانداز زیبایی وجود دارد که قرینه این مسجد، مسجد جامع عباسی است، به همراه دو تالار مرتفع که روی غرفهها ساخته شدهاند.
در مورد وجه تسمیه سردر قیصریه چیزی که واضح است نام این سردر بر گرفته از نام بازار قیصریه اسـت کـه بلافاصله بعد از سردر شروع میشود و تا چارسوی چیتسازها ادامه دارد. گفته شده قیصریه از واژه قیصر یـا سزار مشتق شده است. قیصریه عموما به راستهای از بازار گفته میشود که در آن کالاهای سبک وزن و گرانقیمت لوکس به فروش میرسند و توسط حکومت یا بازرگانان ثروتمند ساخته میشـده و به دلیل توان مالی پیشهوران قیصریهها، این قسمت از بازار به لحاظ ویژگیهای معماری و تزئینات غنیتـر و پرکارتر از سایر قسمتها بوده و هندسیتر ساخته میشده است. قیصریهها به خاطر وجود همین تزئینات غنی و سازندگان معتبرشان، بازار شاهی یا قیصریه خوانده میشدند.
ایـن بـازار از بزرگترین و باشکوهترین بازارهاى اصفهان است، در وسط بازار محوطه بزرگ مدور شکلى است کـه گنبـد زیبایی دارد و در طرف مغرب کاروانسراى با شکوه شاهى قرار دارد که دو طبقه و داراى تقریبا ۱۵۰ حجره است. در مشرق بازار ضرابخانه بوده که حالا تجارتخانه است. در این بازار مانند قدیم پارچههاى گوناگون و قلمکارهـاى اصفهانى و غیره به فروش میرسد.
راسته بازار قیصریه در دو طبقه مرتفع ساخته شده که طبقه بالا به امور دفتری و بازرگانی اختصاص داشت و در طبقه پایین مغازههای اصناف گوناگون در کنار هم مستقر بودهاند. از این بازار بزرگ و مجلل بازارهای دیگری منشعب میشدند و برخی از آنها هنوز هم فعال بوده و به مشاغل مختلف اختصاص دارند. سقف داخلی سردر از کاشیهایی به رنگ آجری، گلبهی و سرمهای بسیار خوشرنگ با طرحهای اسلیمی به صورت مقرنس کار شده است که بسیار جلب توجه میکند. پس از سقف، به دیواره های این سردر می رسیم که نقاشیهای چشمنوازی دارد.
دیوار روبهرو جنگ شاه عباس با ازبکان را نشان میدهد. دیواره سمت راست نشاندهنده اروپاییان در حال رقص و آواز و دیواره سمت چپ شکارگاهی را به تصویر کشیده است که با گذشت این همه سال و از بین رفتن قسمتهایی از این نقاشیها هنوز زنده بودن رنگها و زیبایی خود را حفظ کرده است. در زمان حکومت قاجار و در روزگاری که مسعود میرزای ظل السلطان حاکم اصفهان بود در جبهههای سردر قیصریه تغییراتی صورت گرفت و یک حاشیه کاشیکاری در امتداد سه جانب سردر اضافه شده است.
جهانگردان مشهوری مانند ناصرخسرو و شاردن به توصیف بازار قیصریه پرداختند و علت نامگذاری این بازار را شباهت این بنای تاریخی به قیصریه یا قیساریا در آسیای صغیر (ترکیه امروز) دانستهاند.